Tansiyon “Damarda dolaşan kanın damar duvarına yaptığı kan basıncı” olarak tanımlanmaktadır. Bu kan basıncının normal değerin üzerine çıkmasına da hipertansiyon ya da yüksek tansiyon diyoruz. Burada değer 120-80 olmalıdır. Eğer bir kişinin istirahat halinde ölçtüğü tansiyon, 120-80 üzerindeyse ‘Tansiyonu yükselmeye başlamış’ diyoruz. Takip eden birkaç gün içinde devamlı olarak tansiyon 140-90 üzerine çıkıyorsa o zaman hipertansiyon tanısını koyuyoruz.
Hipertansiyonun yüzde 90’ını esansiyel tansiyon oluşturuyor
Hipertansiyon erişkin yaşlarda ortaya çıkarsa esansiyel (primer) yani nedeni bilinmeyen tansiyon diyoruz. Genellikle hipertansiyonun yüzde 90’ını oluşturan primer hipertansiyonun nedeni bilinmemektedir. Birçok multi faktöriyel ve hafif genetik problemlerle erişkin yaşta görülmektedir. Diğerleri ise birtakım organ problemlerine bağlı oluşan hipertansiyonlardır. Bunlara da sekonder hipertansiyon deniyor.
Hipertansiyon genç yaşlarda da ortaya çıkabilir
Genellikle ileri yaşlarda görülen hipertansiyon, genç yaşlarda da ortaya çıkar. O yüzden kişilerin bu konudaki farkındalığının önemi büyük. Bireylerin kan basıncını ölçtürmesi, zaman zaman bunları takip etmesi, özellikle genç yaşta başlayan hipertansiyonu yakalamak açısından önemli. Özellikle ailesinde yüksek tansiyon yani hipertansiyon olan kişilerin genç yaşta bu farkındalığının artırılması, kişinin tansiyon değerlerini takip etmesi, hastalığın erken dönemde fark edilmesini ve hastalığa bağlı probemlerin oluşmasının engellenmesini sağlar. Özellikle ailesinde yüksek tansiyon olan kişilerde 20’li yaşlardan sonra tansiyonun yakından takibi önemlidir.
Genç hastaların ilaç kullanmaması çok yanlış
Genç yaşta ortaya çıkan hipertansiyon hastalığında ilaç kullanımından kaçınmak, en büyük hatadır. Yanlış bir inanış var: Sanki tansiyon yaşlı hastalığı hep ileri yaşta görülür. Genç yaşta tansiyon yüksek olsa bile ilaç kullanılmaktan kaçınılıyor. Bu, çok yanlış. Önemli olan tansiyonu doğru zamanda yakalamak. Tansiyonu ne kadar erken tedavi edersek iki fayda ortaya çıkar. Birincisi, hastalığa bağlı problemleri o kadar erken önlemiş oluruz. İkincisi hastalığın tedavisinde kullanılan ilaç sayısı azalır. Bir ilaçla bu hastalığı ömür boyunca takip ve tedavi edebiliriz.
Kontrol altında tutulması hastalık riskini azaltıyor
Hipertansiyonun kontrol altında tutulması çok önemlidir. Hipertansiyon kontrol altında tutulmazsa bütün organları etkiler çünkü o zaman kan basıncı bütün organlarda yükseleceği için özellikle kalp hastalıklarında ciddi problemler olabilir. Kalp krizleri, kalp yetersizlikleri, kalp duvar kalınlıkları ortaya çıkabilir. İkincisi göz, böbrek ve diğer periferik damar hastalıkları dediğimiz birçok hastalığı tetikleyebilir. O nedenle hipertansiyonun kontrolü çok önemlidir.
Hipertansiyon hastaları en çok nelere dikkat etmeli?
Hipertansiyon teşhisi konulmuşsa düzenli doktor kontrolünde olunmasında fayda var. Yaşam şekli değişikliği dediğimiz, doğru ve dengeli beslenme ile egzersizin hayatın bir parçası haline getirilmesi, varsa obezitenin kontrol altına alınması önemli. Kalp hastalıkları, diyabet, yüksek kolesterol gibi eşlik eden hastalıkları varsa bu hastalıklarla ilgili tedavilerin de doğru yapılması gerekir. Hipertansiyondan dolayı ilaç kullanmaları gerekiyorsa ilaçlarını düzenli bir şekilde doktor kontrolünde kullanmaları gerekmektedir.
Egzersiz tansiyon ilacına ihtiyacı azaltır
Hipertansiyonda tuz tüketimine dikkat edilmesi gerekmektedir. Tuz tüketimi derken sadece yemeklere tuz atmak değil de özellikle tuz oranı yüksek olan işlenmiş gıdaları da dikkatli bir şekilde tüketmeleri önerilir. Bunun yanında hipertansif kişilerde egzersiz alışkanlığının oluşması, tansiyonun kontrol altına alınmasında etkili olur ve tansiyon ilacına ihtiyacın azalmasını sağlar. O yüzden bu kişilerin düzenli egzersiz yapması, ideal kilolarına yaklaşacak şekilde beslenme alışkanlıklarını da düzenlemeleri oldukça önemlidir.
Tansiyon ilaçlarının düzenli kullanımında sorun yaşanıyor
Hipertansiyon hastalarında gözlemlenen en önemli sorunlardan biri de ilaç kullanımında ortaya çıkan düzensizliklerdir. Hipertansiyon hastalarının birçoğunda ilaç ihtiyacı doğar. Burada doktor kontrolünde hastaya uygun ilacın düzenlenmesi önemli. İlaçlar düzenlendikten sonra da bu ilacın ne kadar düzenli alınırsa tansiyonun o kadar kontrol altına alınacağı bilinmeli. Tansiyonumuzu ne kadar kontrol altında tutabilirsek tedavide de o kadar başarılı olunmuş denilebilir.
Hem ülkemizde hem dünyada hipertansiyon hastalarında gözlemlenen en büyük problem, ilaç tedavisindeki aksama. İlaçların düzenli olarak kullanılmasında sorun yaşanyor. Hastalar ilaçlarını 6 ay, bir yıl kullanıyor, sonra ilaçlarını kesmek istiyor ya da kesiyorlar. Bu da tedavinin yarım kalmasına ve hipertansiyonun da olumsuz etkilerinden korunmayı sınırlı hale getiriyor. O yüzden ilaç tedavisi başlanmışsa tedavinin düzenli yapılması önemli. Hasta ve doktor arasında uyum açısından iletişim de önemli.
Bireysel ve toplumsal farkındalık önemli
Hipertansiyonun önlenmesinde bireysel ve toplumsal farkındalık önemlidir. Türkiye’de yüzde 30-40 oranında kişi, hipertansiyonunun farkında değil. Önemli olan ikinci nokta ise hipertansiyon teşhisi konulduktan sonra ilaç tedavisine başlandığında hasta ‘Nasıl olsa ilaç kullanıyorum’ diye tansiyonunu takip etmiyor. Bu yüzden de yine yüzde 30-40’ının etkin ilaç kullanma problemi var. Hem hastalığın farkındalığı ve tanısında bir problemimiz var hem de tanı konulduktan sonra ilacın düzenli kullanımında bir problem var. Bu iki problemin özellikle aşılması, hipertansyon kontrolü ve hipertansiyona bağlı oluşacak ek hastalıkların kontrolü açısından önemli.
Bilinçlenme çocukluk çağında başlamalı
Yaşam şekli değişikliği konusunda toplumu motive etmek lazım. En önemlisi hipertansiyonla beraber giden obezite gibi eşlik eden hastalıklar konusunda da erken dönemde ailelerin çocuklarına egzersiz, ideal kilo, doğru beslenme alışkanlıkları, tüketilen gıdaların seçimi gibi konularda yönlendirme yapması, ileride çocukların obezite ve hipertansiyondan korunmasını sağlar. Düzgün gıda tüketimi ve düzenli egzersiz alışkanlığı olanların hipertansiyonla karşılaşma riski düşer ya da bir genetik yatkınlık varsa ortaya çıkması ötelemiş ya da geciktirilmiş olur.
Tıp Fakültesi
Kardiyoloji Ana Bilim Dalı Öğretim Üyesi
Prof. Dr. Muzaffer Murat Değertekin
