Şiddetli akut solunum sendromu koronavirüsü’ne (SARS-CoV-2) karşı özel bir tedavi geliştirmek için araştırmalar aralıksız devam etmektedir. Mevcuttaki güncel tedavi şeklinde, SARS-CoV-2’ye karşı doğrudan uygulanacak tedavi edici ilacın olmaması sebebiyle kritik hastalar için klinik tedavide enfeksiyonun ortadan kaldırılması için ilk tedavi olarak ekstrakorporeal membran oksijenasyonu (Oksijen ve mekanik ventilasyon) destekleyici tedavi uygulaması koronavirüsün pandemiyi kısmen engelleyebilmektedir.
Antiviral, antimalaryaller ve biyolojikler destek tedavide kullanılsa da tedavinin güvenilirliği ve devamlılığı açısından randomize klinik çalışmalar tamamlanıncaya kadar, mevcut tedavi seçeneklerinin etkinliği için; steroidal olmayan anti-inflamatuar ilaçların (NSAID’ler), anjiyotensin dönüştürücü enzim (ACE) inhibitörlerinin ve anjiyotensin reseptör blokerlerinin (ARB’ler) kullanımlarından sağlanacak faydaların belirlenmesi öncelik almaktadır. Salgının önlenmesi için kullanılan maske, alınan mesafe ve temizlik gibi kişisel koruyucu önlemlere rağmen koronavirüs enfeksiyonunun küresel bir felakete dönüşmesi, etkili ilaç tedavisi için yoğun bir farmakolojik müdahalenin (yerleşik ilaçlar ve aşı) bir an önce başlatılması en acil seçenek haline getirmektedir.
¬ SARS-CoV-2 enfeksiyonu’nun profilaksisi ve tedavisini araştırmak için yoğun girişimler virüs üzerindeki farklı etki şekillerine ve geçtiği çeşitli yollara dayalı olarak tanımlanmıştır:
¬ Antiviral (Lopinavir / Ritonavir Kombinasyonu, Remdesivir Ve Favipiravir),
¬ Antimalaryaller (Klorokin Ve Hidroksiklorokin),
¬ ACE2 İnhibitörü (Losartan),
¬ İmmünosupresif Ajanlar (Tokilizumab, Leronlimab Ve Kortikosteroidler),
¬ TMPRSS2 İnhibitörü (Kamostat Mesilat),
¬ Anti-Parazitik İlaçlar (İvermektin Ve Nitazoksanit),
¬ Auranofin, Sepsis ve vüzzamda Kullanılan Bir İmmünomodülatör (Sepsivac, Mycobacterium Isı İle Öldürülmüş Enjeksiyonlar),
¬ Allojenik Plasental Genişletilmiş (Plx) Hücreler.
COVID-19 hastaların acil bakımı, hastalığı kontrol altına almak ve pandemiyi durdurmak için Remdesivir’in yararlı etkilerine ek olarak etkili ilaç kullanımını gerektirdiğinden, sıtma ve otoimmün hastalıkların tedavisi ve kontrolü için onlarca yıldır kullanılan Hidroksiklorokin sülfat ve Klorokin fosfatın hastanede yatan COVID-19 hastalarına dağıtılmasına ve kullanılmasına izin verilmiştir.
Bulaş sonrası profilaksi çalışmalarında, hidroksiklorokin’in in vitro olarak SARS-CoV-2’nin replikasyonunu inhibe edebilirliği konusunda yapılan araştırmalarda, potansiyel önleme faydaları henüz belirlenememiş ancak enfeksiyon teşhis edildikten sonra mümkün olduğunca erken başlatıldığında yararlı olabileceği düşünülmektedir. Hidroksiklorokinin’in SARS-CoV-2’ye karşı in vitro antiviral aktiviteye sahip olduğuna dair ikna edici kanıtlar vardır.
Salgına dönüşen hastalıkla mücadele edilirken, reçete edilen metabolizmaya dayalı ilaçlar ile COVID-19 terapötik ajanları arasında benzer yan etkileri nedeniyle Potansiyel İlaç-İlaç Etkileşimine dikkat edilmesi önem kazanmıştır. COVID-19, gastrointestinal, renal, kardiyovasküler, pulmoner, immünolojik ve hematolojik sistemler dâhil olmak üzere birden fazla organ sistemini etkiler. Bu durum psikotrop ilaçları etkileyen farmakokinetik değişikliklere yol açabilir ve psikotrop ilaçlarla ilişkili yan etkilere karşı duyarlılığı artırabilir. Ek olarak, COVID-19 için önerilen birkaç tedavinin nöropsikiyatrik etkileri ve yaygın olarak kullanılan psikotroplarla potansiyel etkileşimleri vardır.
Çalışma sonuçları ortaya çıkana kadar, Ulusal Sağlık Enstitüleri (NIH), COVID-19 hastalarının test edilmesi ve yönetimi hakkında kılavuzların yönetiminde ilaç-ilaç etkileşimlerini önleyecek ve COVID-19 farmakoterapisi ile kombinasyon halinde güvenle kullanılabilirliğine dikkat edilmelidir.
Dr. Öğr. Üyesi Sema KETENCİ
Atlas Üniversitesi Tıp Fakültesi
Tıbbi Farmakoloji ABD